Edward Sapir, Kultura, język, osobowość

Był "Ukryty wymiar", był "Milczący język", a teraz "Poza kulturą". Co pisał "etnolog amerykański" można przeczytać w każdej z 10 000 książek wydanych w 1984 roku, ale tylko w tej jednej można odnaleźć notatki czytelnika, który tak się zaangażował w lekturę, że wdał się w polemikę - czasem bardzo żarliwą - z autorem (przy pomocy ołówka). To właśnie jest ta wyjątkowa książka.

Książka wydana pośmiertnie, uzupełnienie i kontynuacja "Mimesis". Rzecz znacznie wykraczająca poza ramy tytułu. Autor próbuje bowiem opisać początki cywilizacji europejskiej oraz przyczyny jej końca. Cywilizacji, która umiera na naszych oczach. Że Europa popełnia samobójstwo widzieli to już mądrzy ludzie kilkadziesiąt lat temu. I jak zwykle za "szaleństwo królów" zapłacą codziennym cierpieniem zwykli ludzie. Od tysiącleci, jedyne co im pozostaje, by bronić się przed samowolą tyrańskiej władzy, to modlitwy albo chwycenie za broń. A jeśli w XXI wieku "nowoczesne świeckie państwo" zakazało modlitwy? Jaki zatem mają wybór? I jaką zatem przyszłość gotuje sobie i innym dążąca do samounicestwienia Europy samozwańcza brukselska biurokracja urzędnicza oraz współpracujące z nią rządy, otumanione drukowanym bez opamiętania papierowym "bogactwem" i zaślepione własną propagandą? Papież Franciszek powiedział: wojna się już zaczęła... . Jak Rzym Starożytny, zatroskany jedynie pielęgnacją rokoszy i uciechy, oparł swoją potęgę na barbarzyńcach w wojsku i pracy, czym sam przyczynił się do swej katastrofy, tak syta i rozleniwiona współczesna Europa sama się oszukuje, że barbarzyńcy utrzymają jej bezmyślną potęgę. Że ciężko pracując, silni swoją wiarą, nie będą chcieli w pewnej chwili sięgnąć po bogactwo, które na ich wysiłku jest oparte. Już jest pomysł, by w armii niemieckiej służyli... muzułmanie. Wolno im będzie, rzecz jasna, swobodnie religię praktykować, czego nie wolno Chrześcijanom. Wszak państwo nowoczesne, to państwo świeckie! Mają oczy, a nie widzą?

Wybór tekstów pod redakcją Michała Głowińskiego, zorientowanych wokół socjolingwistyki, ważnej dla tak wielu dziedzin humanistyki.

Klasyka hermeneutyki filozoficznej. 

W czasach chaosu cywilizacyjnego wiele książek z zakresu "nauk społecznych" nasuwa podstawowe pytanie o to, czym w istocie są takie publikacje: czy są tylko obiektywną relacją z "różnic kulturowych", czy też są zapowiedzią planowanych zmian? Jednym słowem, skoro nie można wytyczyć granicy między suchym sprawozdaniem faktów a manifestem ideologicznym, to skąd pewność, że ta granica w ogóle istnieje? Może pod pojęciem "nauki" skrywa się całkiem nienaukowe i groźne fantazjowanie? Błyskotliwe i elokwentne, przez co groźne, bo rodzące wyznawców, a nie badaczy. Wojowników, a nie obserwatorów. Jak pisał Marks: dotychczas "filozofowie rozmaicie tylko interpretowali świat, idzie jednak o to, by go zmieniać". Marksistowska teoria wiedzy i program dla nauki: nauka jako oręż rewolucyjny. Celem nie jest prawda (bo prawdy obiektywnej nie ma), ale prawda zrelatywizowana do doraźnych celów politycznych. Materializm naukowy w całej krasie. A zatem - cytując autora - „za pewnik uznać należy, że człowiek jest skrępowany tak długo, jak długo nie jest świadom istoty ukrytych szlaków wytyczanych dlań przez kulturę.” Jeden z fundamentalnych, ideologicznych mitów: wolność pojmowana jako uwolnienie od wszelkich ograniczeń. Mit bycia "poza dobrem i złem", mit "bezkulturowości", czy "pozakulturowości" (by przywołać inne "dzieło" Hall'a). Kultura jest regulatorem bezpiecznego życia społecznego, jak prawo ruchu drogowego jest regulatorem bezpiecznego ruchu na drogach. Nie ma wolności bez bezpieczeństwa, czyli bez reguł, zasad, sankcji, powszechnie uznawanych wartości itd.. Człowiek "wolny od kultury" to kłamstwo i fałsz (w nauce), a w życiu to po prostu człowiek niekulturalny (zawsze jakoś niebezpieczny "cham zbuntowany" - Ziemkiewicz). Choć z drugiej strony można zrozumieć autora: wszak dla niego być "poza kulturą" oznacza w istocie być "poza kulturą amerykańską". A to jest kusząca i pociągająca wizja:) 

Bogato ilustrowana książka międzynarodowego eksperta w dziedzinie mowy ciała - „Język ciała. Jak czytać myśli ludzi z ich gestów”. Bardzo uczone wywody na tematy, na których kobiety znały się - bez podręczników - od tysiącleci: jak ciałem wywierać wpływ. Oczywiście wpływ na człowieka.

A dokładnie praca, którą stworzyli: Z. Bokszański, A. Piotrowski, M. Ziółkowski

Terminologia związana z dydaktyką języków obcych. Zestaw haseł obejmuje najistotniejsze zjawiska z zakresu glottodydaktyki i pokrewnych dziedzin. Rzecz niezbędna dla zajmujących się profesjonalnie językami obcymi (w tym studentów).

Dzieło wybitne. "Arcydzieło, rewelacja i sensacja, nowość absolutna" jak wykrzykiwał na targu pewien mistrz amatorskiego marketingu (co prawda nie chodziło o dzieło prof. Borysia, ale przecież metody reklamy są te same, czy rzeczą oferowaną jest słownik czy też pietruszka albo o maść rozgrzewająca obolałe członki). Tak czy inaczej - do rzeczy: w oferowanym Słowniku znajdziemy wciągające i niesamowite historie oraz losy, wyrazów od "a" do "żyzny". Czyta się jak dobrą powieść sensacyjną. A przy okazji ile wiedzy!

Przedruk z pierwszego wydania nakładem Krakowskiej Spółki Wydawniczej, Kraków 1927.

Frederick C. Copleston porównuje filozofie i kultury: indyjską, chińską i europejską. Bardzo ciekawe.

W książce m.in. informacja a struktura społeczna, cybernetyczna analiza życia społecznego, cybernetyczna interpretacja kultury społecznej (m.in. normotyp cywilizacyjny), analiza systemów sterowania społecznego w niektórych kulturach historycznych, cybernetyczna analiza ruchów społecznych (m.in. zastosowanie cybernetycznej teorii układów samodzielnych do analizy walki politycznej), propaganda a sterowanie społeczne. Szaleństwo intelektualne drugiej połowy ubiegłego wieku: cybernetyka - rzecz praktycznie zakazana za stalinizmu jako "nauka burżuazyjna", po śmierci Stalina "przodująca nauka radziecka" nadrabiała zaległości (wszak cybernetyka zdawała się utwierdzać mechanistyczną i materialistyczną wizję świata). W "wolnym świecie" od końca lat czterdziestych XX wieku cybernetyka pretendowała do  miana "nauki", która miała być panaceum na nienaukowość nauk humanistycznych (czyli na ich jakościowy, a nie ilościowy charakter). Miało być jak nigdy, wyszło jak zawsze: zamiast panaceum wyszło pacaneum. 

Czas (i historia) w cywilizacji andyjskiej, chińskiej, indyjskiej, u muzułmanów, kulturze greckiej, żydowskiej, chrześcijańskiej.

Jak w tytule. Jedno z najsłynniejszych dzieł antropologii.

Dlaczego komiks (i jego bohaterowie) zdominował XX i XXI wiek? Może dlatego, że tylko w komiksie można zobaczyć co ktoś myśli naprawdę? 

Trzeci tom legendarnej publikacji. Zacytujemy samych siebie, bo przy wszystkich tomach tej serii piszemy to samo: pracownicy uczelni i ludzie spoza jej murów przyglądają się odmienności. W świecie, w którym przekraczanie norm lansowane jest jako norma, upadający porządek chce stworzyć przekonanie, że w samym upadku ukryta jest wartość. Czyli Grek Zorba na katedrze: "jaka piękna katastrofa". W jednym mieście, którego nazwy nie powiemy, świeci neon nad barem: "Bizarro". Zapraszamy (do lektury)!

Sowiecki psycholog, socjolog, filozof i antropolog odkrywa "ja" jako przedmiot badań i podmiot działania. Zaskakujące - wszak marksizm narzucał obowiązek "analizy klasowej", czyli prymat i dominację mas nad jednostkami w nauce i w życiu. To klasy były przedmiotem badań i podmiotem działającym w historii, a jednostki jedynie małymi kółkami w maszynie postępu socjalistycznego. Marksistowska, rewolucyjna dialektyka wobec burżuazyjnego, dekadenckiego indywidualizmu. A tu proszę: zaskoczenie! Marksistowski profesor czerpie pełnymi garściami z kultury europejskiej, a nawet - to już zupełnie nie do wiary - z chrześcijaństwa, by "ja" postawić w centrum dociekań i życia. Karkołomna próba stworzenia "marksizmu-leninizmu z ludzka twarzą". Cóż, po socjalistycznym ubóstwieniu klasy, przyszła pora na dostrzeżenie, że jednak byt samoistny mają konkretni ludzie, a nie hipostaza - klasa. Trzy bowiem mogą być podmioty filozofii dziejów: filozofie totalitarne upodobały sobie jako idole duże grupy (klasa, rasa, społeczeństwo,...), filozofie egzystencjalne rozpracowują anatomię indywiduum (ja), natomiast filozofia religijna jest teologią - nauką o Bogu, czyli o Stwórcy i Władcy stworzenia. Rosyjski akademik przeszedł od kultu masy/klasy do wyznawców religii "ja". Ciekawe, czy zrobił następny krok i rozpoznając, że "ja to imię szatana" (by zacytować św. Ojca Pio) zwrócił swe badawcze oczy ku Bogu... 

Dwa tomy rozpraw o języku, semiotyce, itp. Rozprawa o jednym z najbardziej znanych modeli komunikacji językowej wraz z wynikającą z tego modelu (powszechnie nauczaną) topologią funkcji języka oczywiście też jest ("Poetyka w świetle językoznawstwa", w tomie drugim). Nie dość, że "całe życie mówimy prozą" (rzecz jasna "wtedy, kiedy nie mówimy wierszem"), to jeszcze wszyscy jesteśmy nadawcami i odbiorcami, którzy pławiąc się w kontekstach, zalewają się komunikatami i - jakby tego było mało! - kontaktują się nieprzerwanie kodując i dekodując. Do czego to doszło...

Walter Burkert starał się niezwykle rzetelnie, dokładnie i dogłębnie przedstawić starożytne kultury misteryjne. Drobiazgowość analizy może czasem nużyć (zwłaszcza jej dygresyjny charakter - przypisy na niektórych stronicach zajmują więcej miejsca niż tekst właściwy), ale jest to naturalny efekt uboczny zadania, jakie chciał zrealizować autor. Nakreślony obraz pogaństwa pozwala lepiej zrozumieć wyjątkowość chrześcijaństwa i słowa Chrystusa: "oto ja czynię wszystko nowe".