Georges Duby, Czasy katedr. Sztuka i społeczeństwo 980 - 1420

Historia bitwy, która zadecydowała o losach Francji, Anglii i Niemiec.

"Czas reform" nosi podtytuł "Historia religii i cywilizacji (1250-1550)". Związek religii i cywilizacji to oczywistość, wszak nie ma cywilizacji bez religii. Wieki od XIII do XVI to niezwykły, dynamiczny okres w dziejach chrześcijańskiej cywilizacji Europy. A dzieło Pierre'a Chaunu to niezwykła, bardzo solidna analiza cywilizacji, którą zawdzięczamy chrześcijaństwu. Religia i cywilizacja, cywilizacja i religia - odwieczna przeplatanka. Wobec wielości i ilości zgromadzonego i opracowanego w książce materiału pojawia się również pytanie o dominującą religię Europy XXI wieku. Czy XIX-wieczne i XX-wieczne religie socjalistyczne - komunizm i faszyzm - wystarczająco wyjałowiły i spustoszyły Europę na przyjęcie cywilizacji XXI-wiecznego, wojującego islamu?

Dzieło o wyjątkowym znaczeniu: kultura europejska jako kultura piśmiennicza. Dzieło tym bardziej wartościowe, że wiele z materiałów, które wykorzystał w swojej pracy autor, zaginęło w czasie wojny. (Oto wkład, jaki wniosły w kulturę europejską dwa dominujące państwa: Niemcy i Sowieci. Bo co kazało Niemcom celowo spalić ocalałe po Powstaniu Warszawskim polskie narodowe zbiory biblioteczne? Cóż innego, jak nie germańskie umiłowanie tradycji europejskiej. W ramach tej tradycji Niemcy nie czują żadnego obowiązku by zadośćuczynić polskim stratom - Polska, jako jedyne państwo, nie otrzymała po wojnie od Niemiec ani grosza tytułem reparacji wojennych). 

Polska literatura, choć pisana po łacinie. Utwory duże i poważne oraz całkiem krotochwilne. Rozprawy naukowe, historyczne i teologiczne oraz zwykłe poradniki. W przekładach osób wielu. Rarytas. Oto np. "Wiersz o nacjach" z XV wieku:

"Polski most, mnich morawski,

Rycerz z południa, bawarska mniszka,

Czeska wiara, włoska pobożność,

Pruskie hołdy, rady Rusinów,

Niemieckie posty - wszystko nic nie warte."

Średniowiecze i jego sztuka według Umberto Eco.

Średniowiecze od strony dworskiej i rozrywkowej. Tytuł oryginalny precyzuje, że autorki pod pojęciem "czasy trubadurów" rozumieją XII i XIII wiek, czyli czasy rozkwitu Europy. Książka maluje barwnie i żywo obraz "wieków ciemnych" - w istocie wieków przebogatych intelektualnie, artystycznie i naukowo, obfitujących w radości życia, gdzie o pełni człowieczeństwa stanowiła harmonia: współgranie troski o rozwój ducha z oddawaniem się uciechom ciała. 

Nie bez kozery na obwolucie książki odcisk krwawej dłoni. Książka jest bowiem opisem życia i procesu arystokraty mordercy, dewianta, sodomity, sadysty, pedofila, psychopaty i socjopaty - tak było według standardów średniowiecznych: wcielenie szatana. Ale średniowiecze to - według norm oświeceniowych - wieki ciemne. W naszym postępowym-na-mocy-przepisów-unijnych stuleciu historia życia poświęconego służbie Złemu byłaby bestselerem, a sam zwyrodnialec stałby się bohaterem - wszak miał odwagę "żyć zgodnie ze swoimi ideami i pragnieniami", miał odwagę "realizować się" w myśl hasła "róbta co chceta". Ciemne średniowiecze "stygmatyzowało" takich "nieszczęśników", ale współcześnie zasługuje na tytuł "świeckiego świętego i męczennika wyzwolenia uciskanych mniejszości". 

Ale to był hit, kiedy w PRL-u ukazało się pierwsze wydanie! Sensacja, atrakcja, kulminacja! Tylko spod lady i tylko dla znajomych. Kto miał, ten się puszył i paradował z książką pod pachą (żeby każdy widział z kim ma przyjemność). Takie były porywy próżności: nie nowy telefon, nie nowy tatuaż, nie kolczyk w nosie, nie ubranie, którego prawie nie ma, nie włosy w siedmiu kolorach (i czterech smakach), nie... a zresztą, co tu się rozpisywać. Targowisko próżności trwa nieprzerwanie, tylko atrybuty i akcesoria "lansu" się zmieniają. Dawno, dawno temu to były książki... . A samo "Imię Róży"? Cóż, czar jakby uwiądł i z dymanego arcydzieła (jak głosili wydawcy Umberto Eco wkroczył do grona najbardziej uznanych pisarzy XX wieku, dołączając do towarzystwa m.in. Kafki, czy Camus - aż takiego nabrali zapału w entuzjazmowaniu się, "szał na kortach" proszę ja kogo) pozostało wątłe wspomnienie. Hic transit itd...

"Dzieje Tristana i Izoldy", odtworzone przez Józefa Bediera (a przetłumaczone przez Boya), to uczta dla miłośnika literatury najczystszej: wciągająca opowieść, wielka miłość, honor, szlachetność, tajemnica, magia ("magia" to ukochane w XXI wieku słowo, pierwiastek wszystkiego, nawet banalne zdarzenia, jak nie są "za..biste", to są "magiczne", a każda reklama mówi: "daj się uwieść magii", albo "odkryj magię" nawet w wacikach czy jakichś innych tamponach, ale tu chodzi o magię w jej dawnym znaczeniu, czyli o panowanie nad ukrytymi - przed zwykłymi śmiertelnikami - mocami i siłami), ironia, mądrość, dobro stające mężnie przeciw złu, dramat losu i przeznaczenia. Zaiste, "ciemne" średniowiecze. Doprawdy, jeśli ono było "ciemne", to jaka jest nasza epoka? Czarna - jak otchłań czarnej dziury... Aha, no i ważna uwaga: opowieść nie "dostała Nobla" ("dostać Nobla" to brzmi jak "dostać gorączki", albo "dostać zakażenia", ale to na marginesie), więc chyba nie zainteresuje współczesnego "inteligienta"...