Edward Stachura, Poezja i Proza. Komplet, tomy I, II, III, IV, V

W zbiorze: Wiersze filomackie, Ballady i romanse, Wiersze różne, Wiersze z lat 1822 - 1824, Wiersze sztambuchowe, Poezje z okresu rosyjskiego, Sonety, Sonety krymskie, Sonety nie ogłoszone przez poetę, Poezje okresu rzymsko-drezdeńskiego.

Polska literatura, choć pisana po łacinie. Utwory duże i poważne oraz całkiem krotochwilne. Rozprawy naukowe, historyczne i teologiczne oraz zwykłe poradniki. W przekładach osób wielu. Rarytas. Oto np. "Wiersz o nacjach" z XV wieku:

"Polski most, mnich morawski,

Rycerz z południa, bawarska mniszka,

Czeska wiara, włoska pobożność,

Pruskie hołdy, rady Rusinów,

Niemieckie posty - wszystko nic nie warte."

Julian Przyboś: "pierwsza kochająca kobieta w liryce polskiej".

I co tu można powiedzieć? Umykający słowom koszmar wojny i okupacji niemieckiej i sowieckiej, który próbują opisać poeci. Zda się sprzeczność fundamentalna: ludobójstwo i poezja. I jakby było mało tej rozpaczy jeszcze i kłamstwo i propaganda jednego z okupantów: bo "Antologia" została wydana w 1957 roku, skompilowana została zatem wobec ówczesnych okowów ideologicznych i propagandowych (wydawcą był ZBOWiD, sowiecka organizacja stworzona przez NKWD i bezpiekę, a książka była częścią "Biblioteki ruchu oporu" - bo według nakazu propagandowego nie było Państwa Podziemnego i jego Armii, tylko jakiś "ruch oporu"). Nie ma więc mowy o "czerwonej zarazie" i nie znajdzie w niej czytelnik literackiego obrazu sowieckiego bestialstwa i ludobójstwa, walki Państwa Podziemnego o ratowanie Rzeczypospolitej, nie znajdzie żołnierzy Powstania Warszawskiego, żołnierzy Kresów, poezji powstałej na opuszczeniu, na emigracji... "Jeszcze jedna cegła w murze..."

Pierwszy tom wierszy, wydanie drugie. Słonimski powiadał, że najlepszym kryterium wartości wierszy współczesnych, które unikają jak zarazy rymów i rytmu, jest przeczytać wiersz tak, jakby był napisany prozą, jednym "ciągiem", normalnymi zdaniami i wtedy obnaży sens swój niezawodnie. "Dlaczego Słowacki [pardon, oczywiście nie Słowacki tylko Białoszewski, Miron Białoszewski] wzbudza w nas zachwyt i miłość? (...) Dlatego, panowie, że [... Miron, tak, Miron] wielkim poetą był!" Zresztą przecież to oczywiste, bo "wielka poezja, będąc wielką i będąc poezją, nie może nie zachwycać nas, a więc zachwyca". A w ogóle "jak to nie zachwyca Gałkiewicza, jeśli tysiąc razy tłumaczyłem Gałkiewiczowi, że go zachwyca". No więc zachwyca, ot co! I basta. "Koniec i bomba, a kto czytał ten trąba!".

128 bardzo ładnych wierszy, które wybrał Leszek Kołakowski, stworzonych - jak głosi podtytuł - przez sześćdziesięcioro ośmioro poetek i poetów polskich. 

Piekło na ziemi. I jego twórcy, czciciele i kapłani, o których mówi tytuł niemieckiego serialu: "nasze matki, nasi ojcowie". Tak, to wasze matki i wasi ojcowie. Wykształceni klasycznie, doskonale wyszkoleni i wyćwiczeni. Sprawni, dumni i źli. Niemcy. "Co u pana (pani) słychać?"

Poezja wiary sentymentalnej, przeciwnej wierze racjonalnej: uczucie przeciw rozumowi, tkliwe uniesienia zamiast walki o zbawienie, sielankowe fantazje zamiast katechizmu, cukierek zamiast goryczy żółci. Poeta, który był księdzem, ale tak czułym na wrażliwość "tego świata", że "nie chciał nikogo nawracać". Bardzo "ludzki" ksiądz, co wstydził się stać "plecami do ludzi" w czasie mszy, więc z ulgą (jak sam przyznał) stanął plecami do Boga (radując się z zastąpienia Ołtarza Ofiary "stołem uczty"), łysinę ukrywał pod tupecikiem i uczył, byśmy "śpieszyli się kochać ludzi, bo tak szybko odchodzą". Bardzo ludzki ksiądz, tak bardzo ludzki, tak z tego świata, że nie wspomniał, że pierwszym nakazem jest jednak, byśmy śpieszyli się kochać Boga, bo tak szybko odchodzimy... . No cóż, skoro miłość z tego świata ma stać się bóstwem, to czy dziwią konsekwencje takiego kultu doczesności? Świat celebrytów ma swoje prawa, więc ksiądz, który tak bardzo był częścią tego świata, w sposób zupełnie dla tego świata oczywisty, został przez ten świat pożegnany. Otóż zignorowano jego prośbę o skromny pogrzeb przy "ukochanym kościele sióstr wizytek" i z wielką, całkiem światową (ach, któż to nie przemawiał nad trumną!) kabotyńską, polityczną pompą pochowano "księdza-poetę" w Panteonie Zasłużonych Polaków (jako pierwszego z owych "zasłużonych") w Świątyni Opatrzności Bożej w Warszawie ("wielkiej wyciskarce do cytryn", jak - boleśnie szyderczo, ale niestety, całkiem celnie - nazywa się ten wyjątkowo zaprojektowany i odlany w zbrojonym betonie "budynek sakralny").

Maryla Wolska urodziła się, wychowała i wyrosła wśród takich ludzi i w takich czasach, że jej przeznaczeniem musiała być sztuka. Pierwsze wydanie jej wierszy od 1929 roku.

Zbiór utworów rymowanych towarzysza Szenwalda Lucjana został wydany w serii miniatur "Poeci Polscy". A gdzie miał być wydany członek partii bolszewickiej i żołnierz Armii Czerwonej? Gdzie miał być wydrukowany wiersz "Czerwona Armia", zaczynający się wiernopoddańczym aktem strzelistym: "Wyzwolicielko ludów! o, lawino chwały (...)" (nie cytujemy całości, ale przecież każdy szczery komunista zna ten wiersz na pamięć, a jak nie zna, to służymy, kilka złotych i można cieszyć się tym i innymi rymami do woli). Tak, seria "Poeci Polscy" to doskonałe miejsce na druk rymującego komunisty, zwłaszcza, że książka ukazała się w 1970 roku - w roku, w którym komuniści (sprowadzeni do Polski właśnie przez ową uwielbioną Armię Czerwoną) strzelali do idących do pracy bezbronnych robotników. Szenwald Lucjan zginął (?) w 1944 roku - literatura poniosła wielką stratę: przecież mógł dostać Nobla, jak piewczyni "malinowych" uroków "stalinowskich ust" Szymborska Wisława. No szkoda, słusznie przyznanych Nobli nigdy dosyć przecież.

Beta ze "Zniewolonego umysłu": Tadeusz Borowski. Życie jego i jego rodziny to - jak sam napisał - życie w piekle. Najpierw sowieckim, potem niemieckim. A kiedy przyszła świadomość, że sam, po wojnie, przyczynił się do tworzenia szatańskiego królestwa przyszła wraz z tą świadomością śmierć. Przeżyć zniewolenie - przeżyć sowieckie deportacje, przeżyć niemiecki Auschwitz, po to, by w czasie "wolności" znaleźć śmierć gwałtowną (samobójstwo to, czy zabójstwo - nikt nie wie na pewno). 

Wiersze Tadeusza Micińskiego w wydaniu bardzo kieszonkowym (książeczka mniejsza i cieńsza od telefonu - pióro na zdjęciach dla uzmysłowienia skali, nie na sprzedaż), ale bardzo pojemnym. Książeczka zawiera bowiem - prócz wierszy z "Nietoty" i wierszy rozproszonych - wiersze z cyklów: "Strąceni z niebiosów", "Noce polarne", "Już świt", "In loco tormentorum", "Wpośród raju", "Zatoka tęcz", "Białe róże krwi". Razem 76 utworów. Pamięć telefonu mogłaby oczywiście pomieścić bez porównania więcej, ale czy więcej znaczy przyjemniej? Bo czy smartfon może konkurować z tym starannie wydrukowanym drobiazgiem, a "koszulka" telefonu z uroczym etui książeczki? 

Kolejna perełka z Biblioteki Miniatur - tym razem Bronisława Ostrowska, chyba już całkowicie zapomniana, młodopolska poetka, pisarka i tłumaczka. Malarka nastroju i sentymentalnej refleksji.

Kazimierz Brodziński, wolnomularz, poeta, tłumacz,... - to o nim myślał Mickiewicz pisząc "Słowianie, my lubim sielanki". 

Poezja umierającej Polski.

Mała książeczka, pięć krótkich opowiadań - format podróżny. I to nie na długą wędrówkę, ale na coś potocznego, ot np. na taki zwykły dojazd do pracy. Ilustracjami są obrazy Kamila Targosza. 

Podtytuł: "Dwa eseje o Europie zwanej Środkową". Ukrainiec i Polak w jednym stali... tomie. Książka w dziale "Literatura polska". Wszak Stanisławów - miejsce urodzenia Andruchowycza - było przed zaborami i przed okupacją sowiecką miastem polskim. "Europa zwana Środkową": "...na tych polach pomiędzy Europą a nie-Europą znajdujemy całe miliony ludzi, którym skradziono niegdysiejszy raj - zdezorientowanych, złych, zmęczonych. Ich miłość do przeszłości przerasta wszystko... (cytat ze strony 33)". Warto może dodać, że nie "skradziono", bo samo się nie "skradło" (bo "samo to grzmi i samo się błyska", jak słusznie zauważył Witkacy), tylko planowo i celowo, ręka w rękę kradli niemcy i sowieci. Planowo, systematycznie i celowo: kradli, mordowali, niszczyli. Tak bezkarnie przygotowali fundamenty pod "wspólną Europę". By na ostatku, do tej pustki i ruiny, ściągnąć wyznawców islamu.

Trzech autorów, tzn. dwóch autorów i jedna autorka, czyli troje autorów - zawodowych pisarzy i zawodowa pisarka. A cena jakby był jeden i to amator, w dodatku. Ot rynek, żadnego szacunku dla znanych i lubianych twórców. A w dniu premiery książeczkę sprzedawano za 20 zł, czyli prawie 7 zł. od opowiadania. A teraz, proszę, po złotówce od utworu na temat.

Historyczne wydanie z 1980 roku, zaraz po przyznaniu autorowi nagrody Nobla. Pierwsza w PRL książka poety po latach zakazu cenzorskiego.

Ludowa Spółdzielnia Wydawnicza wydawała w latach 70-tych XX wieku "Bibliotekę Poetów XX wieku". Jakby tego było mało pismem Ministerstwa Oświaty i Szkolnictwa Wyższego seria została zalecona do działów nauczycielskich bibliotek szkół średnich. PRL kochał poezję! Co tam PRL! Młodzież wiejska po pracach polowych siadała w zaciszu i poetyzowała, bowiem miała Klub Poetycki stworzony przez Związek Socjalistycznej Młodzieży Wiejskiej (był taki, w skrócie ZSMW, wcześniej ZMW), redakcję "Nowej Wsi" (było takie pismo) i Ludową Spółdzielnię Wydawniczą (jeszcze jest takie wydawnictwo). I ten Klub drukował poetów, a tomiki "można było nabyć tylko drogą prenumeraty". Dla wybrańców - elitarność socjalistyczna: nakład 5305. Wszystko razem brzmi dzisiaj jak czysty surrealizm. Tylko poezja pozostała... Hej! Chłopki i chłopy! Wyłączać telewizory! Smartfony won! Do poezji! A co będzie, jak chłopek i chłopów nie starczy? To się dobierze z miastowych...

Jeszcze jeden niemiecki twórca-nieszczęśnik, który popadł w obłęd. Nic dziwnego zatem, że do jego adoratorów należeli: F. Hegel, F. Nietzsche, W. Dilthey, M. Heidegger, H-G. Gadamer, T. Adorno, G. Lukacs. Cóż za jednoznaczna lista nazwisk. Różnica tylko taka, że - nie licząc F. Nietzschego - przywołani powyżej miłośnicy talentu "trudnego w odbiorze poety" doskonale się maskowali. Ale po owocach się poznaje - oto wiecznie żywy duch niemiecki: duch szaleństwa, duch totalitaryzmu. Bełkot, który rodzi prawdziwą, rzeczywistą zbrodnię. Ktoś powie: przesada. Doprawdy? Więc dodajmy jeszcze jedno nazwisko: J. Goebbels. Oto jak poetę oceniał hitlerowski minister propagandy: "Holderlin to wielki chorąży Tysiącletniej Rzeszy". Wysoko wzniesiony sztandar obłędu.