Zezowate szczęście, film VHS

Nie, to nie jest książka o polskim piłkarzu grającym w Niemczech. Tamten nazywa się "Piszczek", "Łukasz Piszczek".

Punk w kinie. W "Leksykonie polskich filmów fabularnych" recenzent uznał, że film może "pretendować do gatunku filozoficznej science fiction" oraz, że "stawia problem etyczny". W czasie premiery - początek lat 80-tych XX wieku - film odbierano jako jeszcze jeden "greps o komunistycznym syfie" (cytat z epoki). Popularność dzieła zwiększały oczywiście "momenty", dosyć odważne jak na ówczesne standardy. Film byłby jedynie czarno-białym vintage polskiej sztuki filmowej, gdyby nie zaskakujące jego spełnienie. Oto komunizm się skończył, nastała "jedna Europa" i dopiero teraz wiele pomysłów twórców filmu nabrało życia. Już pierwsza scena - w której komentator radiowy (?), po podaniu informacji o wzroście cen wody pitnej, zaleca pozostanie w domach, ze względu na panujące warunki - brzmi bardzo współcześnie i swojsko (przynajmniej dla mieszkańców dużych miast). Albo scena, w której dziewczyna bohatera skarży się, że nie mogła czekać na niego na ulicy, ze względu na zaczepki arabów (cenzura PRL-u takie rzeczy puszczała, cenzura niemiecko-europejska już nie). A kwestia "co za pedał, słuchać go nie można" - to już zupełnie do wycięcia. Wszak ich nie tylko można słuchać, ale wręcz trzeba. Itd.

Waldemar Borowczyk (reżyser filmów uznawanych za skandalizujące pod koniec XX wieku) przeniósł na ekran powieść (uznaną za skandalizującą na początku XX wieku), powieść Stefana Żeromskiego (kto dzisiaj czyta tego pisarza?). Po trzech ekranizacjach przedwojennych ta, powstała w 1975 roku, została uznana za "film tylko dla dorosłych". Dzieje upadku, z którego nie udaje się podnieść. Niszcząca wszystko namiętność uniesiona koncertem skrzypcowym Feliksa Mendelssohna-Bartholdy'ego.  

Wydanie z serii, która łączy omówienia lektur szkolnych z filmami nakręconymi na ich podstawie. Opracowanie, choć towarzyszy "normalnemu" filmowi, przeznaczone jest dla młodzieży (dokładnie dla "młodzieży uczącej się", jak ogłasza wydawca, ale przecież nie ma u nas innej, chyba, że o czymś nie wiemy, ale to już zupełnie inna historia o czym wie światły wydawca, a o czym wie szary człowiek). Film w 1967 roku był nominowany do Oscara.

Lucyna Winnicka (prywatnie żona reżysera), Gustaw Holoubek, Wiesław Gołas (nie związani rodzinnie z reżyserem) w "polskim filmie psychologicznym", który miał premierę w 1969 roku. Film wydany w serii "Klasyka kina polskiego", bo wszystko co stare zwykło się nazywać "klasycznym". A przekorny przyjaciel Antykwariatu uważa, że jest to surrealistyczna komedia. Niewątpliwie film polski według kryteriów inżyniera Mamonia. 

Po sukcesie "Igraszek z diabłem" Tadeusz Lis wyreżyserował kolejną sztukę Jana Drdy. Baśniowa komedia Teatru Telewizji w gwiazdorskiej obsadzie (Janusz Gajos, Anna Seniuk, Jan Peszek, Andrzej Grabowski,...). Spektakl z 30 grudnia 1985 roku.

Robert Rodriguez na agroturystyce, czyli swojskie od zmierzchu do świtu.

Wolne Miasto Gdańsk, wytrwały polski detektyw i siedem ("jak siedem kul w Sarajewie") zagadek do rozwiązania. Detektywi zawsze dochodzą do prawdy.  

Wydana na VHS kinowa wersja filmu, nawet z typowymi skazami taśmy filmowej. Jeśli zaczyna się pracę reżysera od arcydzieła (jak powszechnie ocenia się "Nóż w wodzie", wychwalając jego doskonałość we wszystkich elementach sztuki filmowej, czyli - oprócz reżyserii - wychwalając mistrzostwo scenariusza, zdjęć i muzyki), to bardzo trudno nie sprawiać zawodu kolejnymi filmami. Film doskonały, ale kąśliwa krytyka zawsze znajdzie jakiś feler, stąd wydziwiania nad grą Jolanty Umeckiej. Jest w filmie również ukryta perełka: radiowa relacja sportowa (tło dźwiękowe gry w bierki). Brednie komentatora meczu bokserskiego, czyli ponadczasowa poezja idiotyzmu sprawozdawców sportowych - czysta komedia.   

Szczyt gomułkowskiego PRL-u i "szczytująca" wraz z nim ekipa: reżyser, scenarzysta, aktorzy,... . Film nazywany "komedią", czy wręcz "komedią psychologiczną" - nawet liryczny z zawodu Marek Grechuta wykonał w nim parę cynicznych póz. Dzieło było na ekranach w roku 1970, kiedy mecenasi sztuki - towarzysze z KC PZPR (na marginesie: prawie wszyscy artyści byli członkami tej "partii robotniczej") rozkazali wojsku ludowemu strzelać do ludzi idących rano do pracy. Ale twórcy o tym nie opowiadają, bo twórcy dostrzegali inne problemy i tematy godne uwagi. Prawdziwie polska szkoła filmowa. No i są "momenty" w wykonaniu Małgorzaty Braunek, która w tamtych czasach grała chyba we wszystkim (jak ktoś miał talent i warunki to był doceniany). 

Krytyka nazwała ten film "polskim westernem". A skoro bawimy się w cytaty: nic dziwnego, że "film jako najważniejsza ze sztuk" posłużył do nauczania "jedynie słusznej historii" o "ziemiach odzyskanych" w 1945 roku, które bardzo szybko nazwano "ziemiami wyzyskanymi" - wszak "na Zachodzie szaber w modzie". Rosjan w filmie nie ma. Taki "western" jaka "historia".

Wykład z logiki w trzech obrazach. Zaczyna się od próżności i pychy, potem dochodzi pożądanie, na końcu pojawia się gniew. Oczywiście towarzyszą im chciwość, nieczystość, zazdrość, nieumiarkowanie w jedzeniu i piciu oraz lenistwo, w swej najgroźniejszej postaci - czyli lenistwo duchowe. Nic nowego: temu wszystkiemu poświęca się człowiek od dnia, w którym uznał, że jest mądrzejszy od Stwórcy. I ciągle się łudzi, że któregoś dnia, folgując swym namiętnościom, dotknie samej rozkoszy - bez bólu i cierpienia. Tymczasem uciechy coraz mniej, cierpienia coraz więcej. Nic też dziwnego, że narasta poczucie bezsensu i samotności. "Sam tego chciałeś, człowiecze": chciałeś być sam sobie panem i sam dla siebie, to czego rozpaczasz, że jesteś sam? Chciałeś świata bez Boga, to masz! Masz świat tylko z ludźmi. Skąd zatem zdziwienie i bunt, i pretensja do Boga, którego śmierć wszak ogłoszono, więc go nie ma? Są tylko ludzie, czyli inni (bo już nie siostry i bracia: tylko Boże Ojcostwo dawało ludziom pokrewieństwo). Więc inni ludzie, czyli piekło - bo "piekło to inni" (Sartre, ale to każdy wie). A zatem zapraszamy na trzy obrazy: trzy obrazy z piekła. Pustka, samotność, ból. Czysta logika.

Film na kasecie VHS. Kopia (bardzo dobra) wersji kinowej. Filmy wydawane w serii "FILMY POLSKIE videoteka" są cenne właśnie z tego względu: są oryginalne, nie są późniejszymi przeróbkami czy "wersjami reżyserskimi", itp. Można obcować z dziełem w jego kształcie pierwotnym, nieskażonym.  

Teatr Telewizji - słynne przedstawienie z Teatru Współczesnego w Warszawie (premiera w Teatrze Telewizji - 1999).

O filmie pisze się jako o pierwszym polskim filmie erotycznym. Był sensacją w czasie warszawskich Konfrontacji Filmowych. O filmie "się mówiło", bo "były momenty" w ilości niespotykanej dotychczas. Taki był pomysł na łagodzenie stanu wojennego: surrealizm erotyczny. Świadectwo czasów i polskiej kinematografii.

Dwie żony (jedna żyje, druga, choć nie żyje, jest dla męża cieleśnie, w całej okazałości, bardziej realna, pociągająca i widzialna - stąd tytuł), jedna nie-żona (żyjąca i o ciele bezdyskusyjnie realnym, choć też zjawiskowym, i którego powab ułatwia edukację erotyczną małoletniego (!) syna) i mąż pogrążający się w fantazjach i obłędzie. Dla jednych krytyków był to horror (nawet "erotyczny horror" - karkołomna nomenklatura), dla innych film grozy, byli i tacy, którzy nazywali go filmem psychologicznym, a dla widzów była to niezobowiązująca opowieść z "fajnymi momentami".   

Horror w rzeczywistości, bo początek stanu wojennego i horror na ekranie. Wszystko po raz pierwszy i wszystko straszne.

PRLowska komedia kryminalna. Fronczewski spaceruje po Nowym Yorku i zaczepia policjantów, amerykańscy gangsterzy ścigają się po lesie w ogromnych samochodach z niemieckiego szrotu, a na pudełku Borewicz (na imię ma "porucznik") nazwany jest polskim James'em Bond,em. Wiadomo: przecież Roger Moore to angielski Bronisław Cieślak.

Rarytas, biały kruk czarnej taśmy, a nie żadne "badziewie VHS". Tak, to jest VHS, a nie DVD czy Blu-ray, ale to jest też pierwsza, kinowa (co widać, bo jest to kopia zrobiona z taśmy filmowej!) wersja filmu. Tak ten film wyglądał w czasie, kiedy go pokazywano w kinach i jak objeżdżał świat, i dostawał nagrody. To nie jest późniejsza, wydawana na DVD, ocenzurowana i przegadana "wersja reżyserska" (a pierwsza to była czyja? ciecia z "Filmówki"?). Prawdziwa filmowa "Ziemia obiecana", słynna z wielu scen (i "momentów" - tematem publicznym w 1974 roku było odkrycie, że Daniel O. "jest rudy nie tylko na głowie"), która zniknęłaby w "grobie pamięci", gdyby nie VHS. I - co równie ważne - film, choć to VHS, jest doskonałej jakości, zaskakująco dobra kopia. A jak się nie lubi VHS zawsze można przegrać z kasety na jakiś cyfrowy nośnik. Wajda cierpiał, bo amerykańscy Żydzi zaatakowali go za antysemityzm filmu - nie rozumiał, że dla amerykańskich Żydów wszystko, co polskie jest - z definicji - "antysemickie" i że najprawdziwszy obraz Żydów, właśnie dlatego, że ręką Polaka nakreślony, będzie przez nich od razu nazwany "antysemickim kłamstwem". Tak już oni mają - może czasem budzi się sumienie amerykańskich Żydów za ich faktyczny współudział w tragedii europejskich Żydów w czasie II wojny (całkowite ignorowanie raportów Polskiego Rządu, odmawianie przyjęcia zwykłych ludzi - uchodźców żydowskich) i szukają winnych dla samousprawiedliwienia? A może w ogóle nie lubią Polaków? Mniejsza z tym, Bóg widzi wszystko. Rarytas dla miłośników kina lat 70-tych XX wieku.

Film z 1957 roku. Skończył się socrealizm, ale każdy przy zdrowych zmysłach wiedział, że to nie znaczy, że zaczyna się realizm. Jeszcze jedna groteska, która dzieje się nigdzie, czyli w...

Monodram Zbigniewa Cybulskiego - popis jednego aktora. Prawie godzina mistrzowskiego, polskiego aktorstwa. Nagranie z 1962 roku. Technika rejestracji odwrotnie proporcjonalna do techniki aktorskiej. Skarb dla miłośników talentu tragicznie zmarłego artysty.

Joe Alex, czyli Maciej Słomczyński. Tłumacz i pisarz, więc nic dziwnego, że pisał i podpisywał. Niektóre rzeczy były błahe (jak prezentowana sztuka), a niektóre miały wyjątkowe znaczenie - jak jego podpis pod Rezolucją Związku Literatów Polskich w Krakowie w sprawie procesu krakowskiego z 1953 roku, będącej "społecznym poparciem" dla ubeckich tortur, grabieży i dla pokazowego procesu księży kurii krakowskiej (stalinowski "sąd" orzekł oczywiście - reagując na "społeczne oczekiwanie" - kary śmierci dla "wrogów ludu"). W zasadzie typowy życiorys PRL-owskiego i post PRL-owskiego "intelektualisty": zasłużony budowniczy PRL-u i PRL-u bis. Ale był w jego biografii moment niezwykle intrygujący. Otóż podobno był synem amerykańskiego reżysera i producenta filmowego Meriana C. Coopera: bohatera... Wojska Polskiego (!), lotnika, organizatora Eskadry Kościuszkowskiej w 1920 roku, wynalazcy King-Konga,... . Życie tego niezwykłego człowieka, żołnierza, lotnika, filmowca, itd. mogłoby starczyć na niezliczoną liczbę porywających opowieści, ale skoro sprzedajemy "sztukę" Joe Alexa, więc z żalem zostawiamy to, co heroiczne i imponujące, a wracamy do tego co, prawdę mówiąc, niewarte byłoby wspomnienia, gdyby nie zadziwiający sentyment, jaki budzi "Teatr Sensacji Kobra" - teatr tekturowych dekoracji, lichych kostiumów i makijażu (a propos: dlaczego aktorzy nie myli włosów przed występami!?), improwizacji na planie, fatalnego obrazu i jeszcze gorszego dźwięku. O grze aktorów - przez szacunek dla zmarłych - zamilczymy. Program z 1972 roku.