Rosa Sala Rose, Krytyczny słownik mitów i symboli nazizmu

Klękajcie narody! Matko! Nie wiemy jakim cudem ta kaseta trafiła przed laty w nasze ręce, ale - po jej przesłuchaniu - wprost oniemieliśmy i nie mieliśmy śmiałości na powtórkę. Zatem kaseta jest prawie dziewicza - wszak einmal ist keinmal (ale chytre - oto sposób, by "d... dać i cnotę zachować"). A zatem bardzo niemiecka muzyka w bardzo niemieckim wykonaniu. Wprost brak słów. Niech więc słowa milczą i niech przemówi niemiecki akordeon. My dostarczamy rozkosz dla ducha. Rozkosz dla ciała - piwo - trzeba zorganizować już we własnym zakresie. 

Książka wielbiona i otoczona kultem przez miłośników "magii", "tajemniczości" i "duchowości". Autorem jest poeta, więc i nic dziwnego, że słownik stworzony przez niego jest dziełem poetyckim, a nie naukowym. Zbiór Cirlot'a jest świadectwem fascynacji okultyzmem, magią, fantastyką i ludzką fantazją również i w tym sensie - co podkreślają krytycy książki - że sam zbiór jest przede wszystkim dziełem fantazji, zwłaszcza tam, gdzie autorowi brak wiedzy. A, że wiedzy tej autor - jako artysta, czyli z racji pełnionej "funkcji społecznej" - mieć nie może, przeto uczciwym tytułem byłby "Osobisty słownik...", albo lepiej: "Mój osobisty słownik... ", tak wiele w nim mniemań i bałaganu rzeczowego i intelektualnego. I - jak na przeciętnego, XX-wiecznego artystę z Barcelony przystało - symbolika związana z chrześcijaństwem opisana jest, w zasadzie, w sposób żenująco amatorski, w stylu popkulturowych klisz (tak piszą krytycy, ale dla wielu artystów akurat to będzie atutem, a nie wadą). Bardzo to też zabawne, bo książkę wydało Wydawnictwo Znak - powołane wszak do szerzenia innych treści niż okultyzm, wiedza tajemna i pogański zabobon. Pecunia non... ? Czyżby kolejny przykład ma ironiczne powiedzenie, że "erudycja to nie wiedza, a wiedza to nie erudycja"? Najlepiej sprawdzić samemu - jeśli wiedza pozwoli:)

Pilot, as myśliwski I wojny światowej, który w powojennych Niemczech mógł pofolgować ciemnej stronie swojej duszy. Psychopata i zdziecinniały socjopata, narkoman, morderca (ofiary nie do zliczenia), złodziej (okradał całe państwa), twórca gestapo i obozów koncentracyjnych - jednym słowem wzorowy, niemiecki "mąż stanu". Sprowadził katastrofę i cierpienie nie tylko na Europę, ale i na własny kraj. To wprost niepojęte jacy ludzie, w sprzyjających okolicznościach, mają wpływ na losy całego świata i zsyłają nieszczęście na miliony. Jak to możliwe, jak do tego dochodzi? Oto próba odpowiedzi w skrupulatnej biografii napisanej przez "najbardziej kontrowersyjnego współczesnego historyka". 

Kolejna książka o zbrodniach niemieckich. I niemieckich obozach. 

Zwycięzców się nie sądzi - to oni "sądzą", czyli dokonują zemsty na wrogach. Dla zachowania pozorów zemstę z 1945 roku nazwano "sądem", ale gdyby Norymberga miała cokolwiek wspólnego ze sprawiedliwością na ławie oskarżonych powinni zasiąść, obok Niemców, również "sojusznicy" poczynając od sowietów, którzy do wojny doprowadzili, a z ludobójstwa, bestialstwa i gwałtu na prawie międzynarodowym uczynili główne zasady swojej polityki, a kończąc na "aliantach" odpowiedzialnych za masowe zbrodnie na ludności cywilnej. No, ale zwycięzców się nie sądzi... . Jak zwykle u Irvinga nieprzebrane i wyjątkowe źródła historyczne.

Podtytuł: "Żywoty równoległe". Dwaj bogowie socjalizmu - narodowego i międzynarodowego - w walce o wyłączność w panowaniu nad światem, za którą zapłaciły miliony zwykłych ludzi. I miliony zwykłych ludzi, którzy bogom swoim gotowi byli oddać życie. Niemcy i Rosja, i ich najlepsi synowie z piekła rodem. Obu łączyła jedna rzecz: umiłowanie pokoju. "Walka o pokój", "obrona pokoju", "utrwalanie pokoju" były "główną nutą propagandy" hitlerowskiej i stalinowskiej (s.5). Książka pokazuje jak ten pokój budowano - najpierw równolegle: w Niemczech i w Rosji Sowieckiej, a potem na świecie.

Roger Scruton jeszcze raz o zbawiennych z założenia teoriach, które przynoszą całkiem realny ból, cierpienie i katastrofę. Zło, które chce się usunąć z dziejów świata oraz stosowane w tym celu środki, które - same złe - tylko zła ostatecznie przysparzają. Czyli "optymizm" w swojej "niegodziwej formie", albo "zbiorowy bezrozum ludzkości" w pełnej krasie. I dlaczego wszystkie "lewizny intelektualne", tzn. wszystkie socjalizmy (czerwone, brunatne, zielone), są wciąż żywe i wciąż pochłaniają miliony ofiar. 

Rzecz podstawowa i niezbędna dla miłośników sztuki - dzieła dawnych mistrzów zaczynają przemawiać sensem i nabierają znaczenia. Oto mąż w białej szacie, przepasany złotym woalem, czyli... Nadzieja (wyobrażana tak od starożytności). A jak przedstawić Zgodę? A co oznacza naga panna ze złotymi puklami uwieńczona wawrzynem? Jednym słowem, jeśli chce się zrozumieć przekaz wieków minionych Cesare Ripa będzie w tych wysiłkach  najlepszym tłumaczem i przewodnikiem.  

Wprowadzenie w problematykę współczesnej symbolologii, nauki o symbolu i myśleniu symbolicznym. Książka mała, właściwie książeczka, ale ale bardzo "intensywna", skondensowana w formie i w treści.

Lektura obowiązkowa dla zajmujących się językiem jako przedmiotem badań i refleksji. Język, niby pospolite i codzienne narzędzie, w istocie fascynująca i wyjątkowa rzeczywistość - umiejętność, cecha, właściwość, człowieka. Może dlatego, że na początku było Słowo? Człowiek w języku opisuje świat, wyraża siebie, organizuje działanie i - to najbardziej zaskakujące: w języku mówi o języku, by mówić o mówieniu o języku, by powiedzieć o mówieniu o mówieniu o języku, itd, i - jakby mało było zamieszania z tymi wszystkimi "piętrami" - tworzy jeszcze języki sztuczne, by jeszcze bardziej skomplikować mówienie o mówieniu o mówieniu... Ale, zaraz: co znaczy "człowiek"? A "język"? A "mówienie"? A...

"Koty", bo tom jest zbiorczym wydaniem trzech, opublikowanych wcześniej i oddzielnie, książek: "Kot w worku", "Drugi kot w worku" i (tego można było się spodziewać) "Trzeci kot w worku". Gawędy o 238 wybranych z dziejów i kultury (dosyć dowolnie) sprawach, zdarzeniach, pojęciach, rzeczach.   

Boga nie ma i co mi pan zrobisz? (by sparafrazować słynną, szatniową scenkę z "Misia"). Jeszcze jedna próba okazania, że Dostojewski nie miał racji twierdząc, że "jeśli Boga nie ma to wszystko wolno". Autor ogłaszając detronizację Boga powołał nowego władcę: "rozum". To, że ów "rozum" jest bytem czysto abstrakcyjnym oraz, że zostały przypisane owemu "rozumowi" wszystkie cechy absolutne, które czynią z niego czysty absolut - jednym słowem boga - umyka błyskotliwym i elokwentnym dywagacjom kolejnego apostoła "rozumu". Rozum pojmowany tak, jak na kartach tej książki, nie różni się niczym - w sferze etycznej - od boga deistów. "Świecki racjonalizm" różni się zatem od deizmu jedynie operacją językową: boga nazywamy "rozumem" i jesteśmy wolni od religijnych uprzedzeń, bo przecież nie mówimy o "bogu" tylko o "rozumie". Więc jesteśmy "racjonalistami", a postęp to nasze drugie imię. Pojawia się tu ciekawa definicja racjonalizmu, zresztą będąca oczywistą konsekwencją pojmowania go jako wyznania, a nie jako sposobu myślenia. Jest się zatem "racjonalistą" nie dlatego, że przestrzega się zasad logicznego myślenia, tylko dlatego, że wierzy się w "rozum". Najprościej rzecz ujmując: oto taki "racjonalista wyznawca" powiada, że "wierzy w rozum, więc jest racjonalistą, bo nie kieruje się wiarą". Oczywiście na gruncie "racjonalizmu wyznawanego" tak irracjonalne zdanie jest prawdziwe, choć tradycyjny racjonalizm odrzuciłby je jako całkowicie nielogiczne, irracjonalne właśnie. Tymczasem "racjonalista wyznaniowy" uznaje je za sensowne, bo stoi za nim przekonanie o absolutnej słuszności własnej myśli, przecież jest ona myślą "racjonalisty". No i oczywiście nikt nie może stać na drodze "rozumu" i postępu. A gdy ktoś oskarżony zostanie przez "racjonalistę", że jednak stanął, to od czego jest gilotyna, od czego są obozy reedukacyjne? Dostojewski nie miał racji - powiada "racjonalista wyznawca" - ale nam wszystko wolno, bo przecież my kierujemy się "rozumem". Wierz w "rozum" i rób co chcesz (jak brzmiałaby "racjonalna" modyfikacja słynnego powiedzenia św. Augustyna). No dobrze - powie ktoś - ale w czyj rozum? Odpowiedź jest prosta: albo umiłowanego przywódcy, albo klasy uprzywilejowanej przez "rozum", albo narodu wybranego przez "rozum"... . O tym, co ma "rozum" na myśli decydują przecież zawsze jacyś zawodowi racjonaliści. Czyli ostatecznie politycy o ciągotach dyktatorskich. Zaiste: jeśli Boga nie ma, to wszystko wolno, nawet pisać takie książki jak niniejsza. Wartość ma ona jedynie dla badaczy zainteresowanych zwodzącymi możliwościami umysłu, który w bezradności intelektualnej wobec prawdy (i Prawdy, której z ideologicznych powodów przyjąć nie chce) gotów jest pogwałcić wszystkie zasady logiki. Bo jak można, krytykując deistycznego boga, nie przenieść owej krytyki w całości na hipostazowany, ubóstwiany "rozum"? Ale czy to dziwne? Książkę wydało wydawnictwo, które w PRL-u miało za zadanie masową produkcją drukarską przywalić Słowo Prawdy. Nie udało się i nie dlatego, żeby autorzy, tacy jak Nielsen, nie robili wszystkiego, co w ich mocy. Starali się bardzo, ale - jak się kiedyś mówiło - "oliwa sprawiedliwa, zawsze na wierzch wypływa". Co się doskonale wyraziło w napisanej na murze odpowiedzi na hasło, że "Bóg umarł" z podpisem "Nietzsche". Oto w odpowiedzi ktoś dopisał: "Nietzsche umarł" podpisując: "Bóg".