Włochy, Cuda świata

Przewodnik, który na 700 stronach wymienia wszystko, co powinno się zobaczyć. Lub raczej: z czego powinno się wybrać.

Wciągająca, barwna i bogata opowieść o starożytności, o antycznej Grecji i antycznym Rzymie.   

Sycylia: Hefajstos, Archimedes, Ajschylos, Pyrrus, Etna dymi, a i tak pierwszym skojarzeniem będzie... mafia! Ale to skojarzenie obywateli naszego kraju nie powinno chyba zniechęcić.

W Wenecji jest chyba wszystko, co dać może cywilizacja, wszystko, co może uczynić życie przyjemnym. I to w postaci niespotykanej gdzie indziej. Nie ma tylko jednego: to miasto bez samochodów! Warto tego doświadczyć - pojechać, by przeżyć intensywny brak czegoś, by przeżyć coś, czego nie ma! I w tym braku paradoksalnie odnaleźć nie pustkę, ale bogactwo. To tak, jak pojechać w podróż bez aparatu i niczego nie fotografować, tylko sycić oczy i pamięć - doznania zgoła całkowicie obce dla skupionych na "selfikach". Czyli w istocie tylko na sobie, nie na świecie, który staje się dla "selfującego" jedynie tłem, dekoracją, dla autoprezentacji i autoadoracji - jedyna rzeczywistość: ja do podziwiania... i każdy podziwia sam siebie, tylko siebie. Samotność w pięknych dekoracjach. Śmierć w Wenecji.

Wydanie drugie (a więc całość w jednym tomie) książki, która w PRL-u była obowiązkową pozycją każdej inteligenckiej biblioteki. "Opowieść o sztuce europejskiej naszej ery" (taki podtytuł) jest opowieścią historyka, który przyznaje "sztuce rolę nie tylko tego czynnika, który cieszy oko i porusza myśl, ale także, który swym pięknem i estetycznym ładem wychowuje i wszczepia poczucie odpowiedzialności za to, co stworzyły pokolenia, a co tak łatwo zniszczyć dziś może jeden moment." Minęło pół wieku i minęła taka wizja sztuki. Przynajmniej oficjalnie: agresywni i pozbawieni jakichkolwiek intelektualnych pretensji i kwalifikacji "artyści", mają tylko jedno hasło: zaszokować i zarobić. Odchody w puszce, filmowanie jedzenia banana, okaleczanie siebie i innych, itp. szaleństwa i idiotyzmy oto "twórczość" nachalnie lansowana i narzucana współcześnie. I najważniejsze: by było jak najwięcej seksu w jak najdziwniejszych konfiguracjach i układach, najlepiej na scenie, w teatrze. Architektura ustąpiła miejsca "dewelopingowi", a urbanistyka wciskaniu "plomb - inwestycji" na najmniejszy bodaj skwerek, bo musi powstać kolejna "plaza", "house" czy "mansion". Taką "sztukę" produkują władcy masowej wyobraźni i dysponenci kredytów. Chwała Bogu są normalni ludzie, dla których sztuka pozostaje wzniosłą dziedziną ludzkiego ducha, a artysta jest twórcą obdarzonym kunsztem, wrażliwością i odpowiedzialnością. Dla nich jest ta książka - zbiór najwspanialszych dokonań twórczych. Dla tych zaś, którzy - by zacytować Witkacego - "zbydlęceni po azjatycku" sprowadzili życie ludzkie do kilku najpospolitszych odruchów fizjologicznych dzieło Białostockiego może być oczyszczającą i pouczającą wyprawą w świat piękna, prawdy i dobra - wartości, które legły u podstaw europejskiej cywilizacji. Może, ale czy będzie?

Skoro była książka o pięknie to oczywiste, że musi być i o rzeczy przeciwnej. Bo czym byłyby piękno i brzydota bez siebie nawzajem?

Władysław Witwicki napisał "Wiadomości o stylach" przed wojną, a swoją pracę podjął z myślą o młodych czytelnikach, którym chciał dostarczyć podstawowej wiedzy o sztuce. Książka należy zatem do kanonu lektur obowiązkowych dla każdego, kto zdobywa wykształcenie ogólne, niezbędne dla człowieka kulturalnego. Przed wojną były to fundamenty obycia w kulturze. Obecnie są to wyżyny nieosiągalne dla przeciętnych absolwentów szkół średnich, a nawet wyższych uczelni. Na przykładzie dawnych, popularnonaukowych publikacji widać jakiej dewaluacji uległy współcześnie takie pojęcia jak "człowiek kulturalny", "wykształcenie wyższe", "człowiek wykształcony". Większość współczesnych "ludzi wykształconych" nie będzie w stanie przeczytać ze zrozumieniem rzeczy, która kilkadziesiąt lat temu pisana była celowo w sposób prosty i odwoływała się do wiedzy elementarnej. Dziś ta wiedza uzurpuje sobie prawo do tytułów naukowych... . Książka ujmuje przemyślaną selekcją materiału oraz prostotą, jasnością i uporządkowaniem wykładu, a że czasem zawiera dyskusyjne tezy czy wnioski, to przecież nic zaskakującego w rozprawie o sztuce. Zalety niepodważalne, wady znikome.