Robert Jungk, Państwo atomowe

Podtytuł: "Polityka trzeciej fali". A tak było kiedyś: specjaliści od przewidywania przyszłości w XIX wieku przepowiadali, że w XX wieku komunikacja w Nowym Yorku będzie całkowicie niemożliwa: ilość koni spowoduje, że końskie odchody pokryją ulice tak grubą warstwą, że jakiekolwiek przemieszczanie się będzie niewykonalne. Oto wizje futurystyczne. Współczesna cywilizacja ma być cywilizacją usług? Krytycy tej teorii twierdzą, że jest to spojrzenie, które nie dostrzega milionów dzieci, więźniów i zwykłych - ledwo opłacanych - pracowników/niewolników, pracujących w Azji, Afryce, Ameryce południowej zgoła nie "w usługach", ale w tradycyjnej, "staromodnej", produkcji materialnej. To, że Detroit wymarło, nie oznacza, że nie produkuje się już "prawdziwych", "niewirtualnych" samochodów. Oznacza jedynie, że fabryki zostały przeniesione z USA w te rejony świata, gdzie siła robocza jest niemal darmowa. Oto teoria przeciwna prezentowanej w sprzedawanej książce: głosi ona, że jedynym źródłem bogactwa była i jest - zwłaszcza w XX i XXI wieku - praca niewolnicza, a dysproporcja między bogatymi (syta i skupiona na własnych, coraz bardziej dewiacyjnych, przyjemnościach grupa malejąca) a biednymi (coraz bardziej wściekła grupa rosnąca) staje się coraz większa. Jak pisał Ojciec Bocheński: w "bogatych" krajach kobiety nie chcą rodzić, mężczyźni nie chcą walczyć. To jak może być ich przyszłość? Może należy zwrócić się do specjalistów od przewidywania przyszłości...  

Jedno z najsłynniejszych pojęć końca XX wieku - "szok przyszłości". Alvin Toffler pisze o świecie, który oszalał i o człowieku, który dla czystej uciechy rozkręcił tę karuzelę coraz szybszych zmian i sam wiruje na niej nie mogąc w pędzie dostrzec nic stałego. Nic dziwnego, że robi się niedobrze, że taka kołomyja musi być szokiem. Książka zamyka się pomysłami jak uprzyjemnić można siedzenie na krzesełku karuzeli by tak strasznie nie mdliło. Jak wirować by nie zwomitować. Potrzeby i sensu tej uciesznej karuzeli rzecz jasna się nie kwestionuje. Nic dziwnego - skoro zadeklarowało się śmierć Boga, do oddawania czci pozostała jedynie karuzela. Szok. 

Toffler opisuje kryzys z lat siedemdziesiątych XX wieku i wieszczy katastrofę. Ciekawe jak trafne były jego rozważania? Bardzo zabawne: wygląda na to, że kryzys jest zawsze, a katastrofa tuż tuż - a gdy miną lata nazywa się to "złotym wiekiem".

Wydana w 1973 roku (w PRL-u w 1981) wizja przyszłości wykoncypowana przez zawodowego, niemieckiego (zachodnioniemieckiego, wschodnioniemiecki pisałby o nieuchronnym, światowym zwycięstwie sowieckiego komunizmu) futurologa. Jak będzie wyglądał świat przełomu wieków? Że lepiej, to oczywiste, ale jak bardzo lepiej? Kiedy i jak "postęp naukowo-techniczny" zwycięży? Bo, że zwycięży, to przecież oczywiste. Nowożytny człowiek wreszcie kieruje się rozumem, wyzwolił się od zabobonów. Czyli: kiedy postęp zrodzi owoc świetlanej przyszłości - kiedy zbudujemy raj na ziemi? Ale "koniec historii" znów zaskoczył! W czasach ogłoszonej powszechnie epidemii (2020 rok - i lata następne, ile?) książka może być bardzo pouczająca. Przede wszystkim obnaża naturę ludzkiego myślenia. Jak wiele w nim bezradności wobec wyroków Opatrzności. A skoro myślenie jest w pysze swojej błądzeniem po omacku, to czy wynikające z niego działania też nie są szalonym miotaniem się ślepej małpy z brzytwą? Jednego możemy być zawsze pewni: nieszczęście, które na nas spada, zawsze jest niespodziewane. Nie tylko w czasie, ale przede wszystkim w swojej naturze: zawsze uderzy coś, czego nikt sobie nie wyobrażał. Obawy się nie spełniają. Spełnia się niewyobrażalne. Końskie odchody miały zatopić w XX wieku Nowy York. Tak wyliczyli specjaliści od rozwoju metropolii. Zło, które się zdarza, nie spełnia ludzkich obaw, zawsze jest zaskakujące (tak, jak i dobro, które nie jest prostym spełnianiem życzeń). "Opatrzność" tak rozumiana jest po trosze "opacznością" (jak zauważył Pan B - Jeremi Przybora): jest przeznaczeniem, czyli czymś - z istoty swojej i z definicji - poza ludzką kontrolą, poza ludzką zdolnością pojmowania. Ale co to ma do rzeczy? Jeśli tylko daje się zarabiać na takich "badaniach naukowych", to co komu do tego skąd się "ciągnie kasę"? Granty rządzą: kto ma czas na poszukiwanie prawdy gdy trzeba składać kolejne aplikacje. Dają, to biorę i robię, co chcą. Kto płaci ten wymaga, to oczywiste.

Tytuł trochę mylący, bo cóż to nowego jest w tajemnicy życia na Ziemi? Tajemnica stara jak świat. Praca popularnonaukowa. Kolejny zestaw możliwych wyjaśnień, hipotez, które chcemy uznawać za prawdę bezwzględną. Tak pragniemy "wiedzieć" i "rozumieć", że samą siłą pragnień nadajemy mniemaniom walor pewności. Strata czasu? "Nie należy ganić wiedzy, ani naturalnego poznania rzeczy, które samo przez się jest dobre i według zamiarów Bożych, lecz zawsze trzeba wyżej stawiać dobre sumienie i cnotliwe życie. Ale ponieważ wielu stara się więcej o wiedzę niż o dobre życie, dlatego często błądzą i albo żadnego, albo tylko mały odnoszą pożytek. O, gdyby tak pilnie przykładali się do wykorzenienia błędów i zaszczepienia cnót, jak gorliwie wdają się z zagadnienia sporne; to by nie było tyle złego i tylu zgorszeń wśród ludu (...). Na pewno gdy nadejdzie dzień sądu, nie zapytają nas o to, cośmy czytali, lecz cośmy czynili, ani też o to, jak ładnie mówiliśmy, ale jak pobożnieśmy żyli." (Tomasz a Kempis, O naśladowaniu Chrystusa, Księga Pierwsza, Rozdział 3, 4-5; Wydawnictwo Gaudinum). 

Wydawnictwo, które ukazało się w obiegu niezależnym, tuż po katastrofie w Czarnobylu. Było próbą rzetelnego przedstawienia sytuacji. A sytuacja była bardzo poważna, tym bardziej, że dla PRL-owskich "polityków" (wielu z nich, to teraz "wybitne postacie świata polityki") nie było ważne zdrowie i życie Polaków, tylko propagandowe zakłamywanie zagrożenia. Sowiecka jakość pracy w połączeniu z ideologiczną dyktaturą doprowadziła do śmierci i cierpienia tysięcy. Wielu ofiar można było uniknąć, niestety, dla socjalizmu prawdziwie żyjący ludzie są niczym, może jedynie "nawozem historii". Co prawda socjalizm to "walka o dobro człowieka", ale ten "człowiek socjalistyczny" jest jedynie ideologiczną fikcją, hipostazą, absurdalnym konstruktem chorej, totalitarnej myśli. Oto jeszcze jeden twardy dowód na to, jak bardzo zbrodniczym konstruktem jest socjalizm, jak bardzo patologicznym i dewiacyjnym. Tak długo bowiem, jak można było, sowiecka i PRL-owska propaganda walczyły z prawdą, chociaż efektem tej walki było kalectwo i śmierć oszukiwanych ludzi. Aż trudno uwierzyć, że prezentowane wydawnictwo było nielegalne! Książeczka ma bardzo szeroki zakres tematów, bowiem omawiając czarnobylską katastrofę przedstawia wiele spraw związanych z energetyką atomową oraz z jej zagrożeniami. Jest zatem rozdział o skutkach działania promieniowań jonizujących na organizm człowieka, a w tym kontekście przedstawione są wyniki krajowych i zagranicznych pomiarów radioaktywności przed i po katastrofie. Wydrukowane są również komentarze ekspertów - radiobiologów. Omawiane są także sprawy projektowanej wówczas elektrowni w Żarnowcu oraz ekonomiczno-gospodarcze problemy energetyki jądrowej na świecie. Jest również materiał omawiający budowę elektrowni  atomowej oraz budowę (wraz z opisem technicznym) reaktorów różnego typu. Książeczka mała, ale bogata w różnorodne treści. W PRL-u takie oczywiste i naturalne działanie wydawnicze ścigane było przez "socjalistyczne państwo". A w "III rzeczypospolitej" nikt PRL-owskich aparatczyków nie poniósł żadnej odpowiedzialności za ówczesne działania przeciw zdrowiu i życiu ludzi.