Wojciech Żukrowski, Okruchy weselnego tortu. Seria Głowy Wawelskie

Wojciech Żukrowski. Kto dzisiaj o nim pamięta? A taki był ważny: filar PRL-owskiej literatury, zarówno pisanej jak i struktur organizacyjnych. Bardzo zaangażowany, tak bardzo, że po 13 grudnia 1981 roku znoszono i wyrzucano książki Żukrowskiego pod jego domem. Tak przejawił się inteligencki protest wobec poparcia, jakiego pisarz udzielił sowieckiemu generałowi - Jaruzelskiemu Wojciechowi - prowadzającemu wojskową dyktaturę - "stan wojenny". Był to jeszcze jeden z przedziwnych epizodów w zagadkowo zagmatwanym życiu pisarza: żołnierz AK , ale i AL, bezrobotny i obłożony zakazem cenzorskim, a jednak zaangażowany na PRL-owskich zagranicznych placówkach dyplomatycznych, aktywny mason (jeden z nekrologów po śmierci "brata Wojciecha Żukrowskiego" podpisali "Przyjaciele Sztuki Królewskiej z Wielkiego Wschodu Polski"), a jednocześnie "dobry kolega i bliski znajomy", jeszcze od czasów wojny, Karola Wojtyły (z którym prowadził ożywioną korespondencję, a Papież nawet pożegnał go nad grobem osobistym telegramem, choć nie osobiście) oraz księdza Twardowskiego (którego wierszy był pierwszym czytelnikiem i recenzentem)... Nie tylko pisarz, ale i wzięty scenarzysta ("Lotna", "Potop", "Pan Wołodyjowski"). Człowiek znany i raczej lubiany, według dzisiejszych standardów "celebryta" życia kulturalnego, występujący dużo i chętnie publicznie, częsty gość programów radiowych i telewizyjnych... A dzisiaj? Sic transit gloria mundi... . Transit, to i owszem, ale ta gloria? Choć w zasadzie, to nic nowego: trzydzieści srebrników - jaka cena, taka "gloria".

Jeszcze jedna książka - tym razem PRL-owskiego pochodzenia - dla miłośników Wenecji, miasta, którego nie zburzy żaden barbarzyński najeźdźca, bo gdzie by przyjeżdżał na "romantyczne wakacje"? Ach! Wenecja! Nie to, co Warszawa, albo... , a zresztą: czy zmieściłaby się na naszej stronie pełna lista polskich miast zrujnowanych przez oszalałych sąsiadów, którzy w Wenecji pojawiają się jedynie jako romantyczni turyści? Czy do pomyślenia byłyby łapanki nad kanałami? Gondole wypełnione ciałami rozstrzelanych na Placu św. Marka? Obóz koncentracyjny na Murano? Ach! Wenecja! Nikt jej nie zagrozi. Chyba, że któregoś dnia pochłonie ją morze, ale to już zupełnie inna historia... 

Cztery opowiadania z lat 1929 - 1932. Świat sprzed wieku: inny świat, inni ludzie, inne problemy i inna literatura. Sam środek II Rzeczpospolitej. Dopiero dziesięć lat niepodległości... A za dziesięć lat przyjdzie koniec opisywanego świata, "przyjdą" Niemcy, "przyjdą" Rosjanie, którzy "przyjdą" tylko po to, by zamordować świat opisywany przez Dąbrowską i tylko dlatego, że to był polski świat. Któż - poza Witkacym - przeczuwał nadciągającą zagładę? Dąbrowska nie była prorokiem: pisała "zwykłą" literaturę.