Stefan Kieniewicz, Warszawa w Powstaniu Styczniowym

Skarpa wiślana i usadowiona na jej grzbiecie Warszawa - osada i miasto obronne, twierdza. Książka opisuje miasto w sposób wyjątkowy, bo jako obiekt militarny. Od zarania po współczesność - ślady, pozostałości, rekonstrukcje, plany.

Przeszło 1000 stron, prawie 3 kg wagi - jednym słowem prawie wszystko, co można wiedzieć o Warszawie (lub co można było wiedzieć w roku wydania, tj. w 1994 roku). Historia, życie, obyczaje, gospodarka, ludzie, czas zwykły i czas świąteczny - portret miasta, które po przeszło wieku okupacji rosyjskiej i po 20 latach wolności miało zniknąć z mapy świata. Portret miasta, którego - jak postanowili Niemcy i co starali się dokonać - miało nie być. Na każdej stronie świadectwo woli i siły życia Warszawy, ale również świadectwo przelanej krwi i nigdy nie zadośćuczynionej niemieckiej, jedynej w dziejach nowożytnych zbrodni. Jedyne miasto, które Niemcy chcieli znieść z powierzchni Ziemi, a jego mieszkańców wszystkich wymordować. Tak rozkazał wódz Niemiec (tę zbrodnię Niemcy popełniali ze zwykłą dla tego państwa patologiczną metodycznością i skrupulatnością - na co mieli zresztą ciche przyzwolenie sowietów). Nic dziwnego zatem, że nie można w Warszawie uczynić niczego, co nie przywoływałoby koszmaru II wojny i powojennych rządów sowieckich. Warszawa - miasto, którego pamięć jest jego siłą.

Aby przez lepsze zrozumienie dylematów przodków, lepiej zrozumieć dylematy, przed którymi stawiani jesteśmy dziś.

Fenomenalne książki (pierwsza to materiały z burzliwej i emocjonującej sesji naukowej, druga to ilustracje) o mieście, którego miało nie być. Unicestwienie Warszawy zdaje się być głównym celem strategicznym i jedynym staraniem historycznym naszych umiłowanych sąsiadów. "Pończoszników wyjących do księżyca swoje psalmy" (jak Zagłoba zwał nienasyconych w rabunku i okrucieństwie Szwedów), "azjatyckiej, zbydlęconej dziczy" (by zacytować Witkacego), czy "aryjskiej rasy nadludzi" (a to wymyślił sobie ten..., no..., taki kapral "w ząbek czesany", jak go z kolei zwał Grzesiuk - jakby ktoś nie wiedział).

Książka dla miłośników historycznego gawędzenia, opowiadania o obyczajach i o codziennych zwyczajach. Trochę takie plotkarstwo historyczne. Daleko od akademickiej poprawności i oschłości, dzięki czemu doskonale się czyta (oczywiście, jeśli ktoś ceni taką twórczość). Nie tylko opisanie przeszłości, ale też próba jej ożywienia. Bo jak opisać życie państwa, które nie żyło? Z konieczności pozostaje życie ludzi - tych wielkich i znanych, ale i tych najzwyklejszych, o których historia zwykle milczy.

Wydanie trzecie książki, która wzbudziła duże poruszenie i żywe dyskusje. Rozważania dotyczą powstania listopadowego, ale zmierzają ku ogólniejszym wnioskom: czy porażki historyczne były nieuniknione? I czy przy odpowiednim działaniu nie są nam "przeznaczone do osiągnięcia nawet największe cele własną postawą i własnym czynem"?. 

Podtytuł: "Pierwsze zwycięstwo narodowego powstania. Przyczyny, przebieg i skutki". Ułuda zmartwychwstania, miraż siły, urojenie powrotu mocy - krwawa agonia zdegenerowanego państwa. Dziesięciolecia chaosu i sen o cudzie zbawiającym, wiara, że grzechy przeszłości nic nie ważą, gdy "ja z synowcem na czele...".Tragedia powstań: męstwo i bohaterstwo walczących, hańba i nędza polityków.

Książka składa się z dwóch części: historycznej i albumowej, z kolorowymi zdjęciami Krzysztofa Jabłońskiego. Książka jest niemiecką wersją albumu, ale subtelny wydawca postarał się, by nie zamieścić żadnego zdjęcia dokumentującego niemieckie, wojenne zniszczenia.