John Gray, Dwie twarze liberalizmu

Guru liberalizmu ekonomicznego próbuje przekonać, że niewolnictwo ekonomiczne związane jest nieuchronnie z socjalizmem, który prowadzić musi - z istoty swojej - do totalitaryzmu. Ba, gdyby zniewolenie człowieka było tylko wynikiem narzuconych systemów zewnętrznych. Ale ktoś ten socjalizm buduje, komuś zniewolenie wydaje się rajem, ktoś głosuje na socjalistów, komunistów, faszystów... . Ktoś świadomie ucieka od wolności. Paradoksalnie ten ktoś przeważnie buduje swoje tęsknoty za zniewoleniem w warunkach wolności ekonomicznej i politycznej. Wydanie zabytkowe, "podziemne"!

Autor przedstawia osobiste wyjaśnienie nędzy tego świata (głównie ekonomicznej).

Masa, czyli żywioł przeciętniaków. Agresywnych przeciętniaków. Dyktatura mas. Masy jako przyszłość i przekleństwo degenerującego się zachodniego świata. Masy, które sięgają po władzę. A przywódcy jako idealni przeciętniacy - bez wykształcenia, bez matury, ale z jedynym pragnieniem: dogodzenia sobie. I z przekonaniem, że ich 'zmasowane' ideały usprawiedliwiają zastosowanie każdego rodzaju przymusu. "Od ściany do ściany, zatacza się świat pijany". Czego można się spodziewać po historii pisanej przez "pana tego świata"? Przez wieki zmienia się jego dwór, ale padół pozostanie padołem. Ratunkiem ma być "budowa Europy jako wielkiego państwa narodowego (s.206)" (jest 'naród europejski'?!). Czyli - jak zauważył jeden z czytelników - leczenie dżumy cholerą, albo program paneuropejskiego państwa totalnego. Oczywiście jako obrona przed totalitaryzmem. Niemiecki faszyzm i sowiecki komunizm w doskonałej symbiozie w obronie wolności budują Europę przyszłości, Europę bez narodów. Pytanie tylko, czy zdążą zburzyć kościoły przed muzułmanami, czy też zrobią to już pod ich nadzorem?

Spójrzmy na wszystko z najprostszego, ekonomicznego punktu widzenia (Lock na pewno pochwaliłby takie zdroworozsądkowe podejście): w obu tomach mamy 1187 stron (jedna strona za ok. 16 groszy). Jeśli dziennie można przeczytać, no powiedzmy, 20 stron (ze zrozumieniem), to lektury starczy na dwa miesiące. Jeśli odliczymy święta, niedziele i dni, kiedy pada się z nóg, to nawet na trzy. A zatem dociekliwy miłośnik liberalizmu i empiryzmu za jedyne trzy złote z groszami dziennie może mieć uciechy na - około - kwartał. Taniocha. Tyle frajdy za takie marne grosze! Pozostaje problem, co zrobić z pozostałą częścią roku, ale rozwiązanie tak postawionej kwestii wykracza poza ramy ekonomii (niestety - również często poza ramy zdrowego rozsądku). Oczywiście, jeśli jednak cena za przyjemności dostarczane przez Locke'a wyda się komuś zbyt wysoka, to polecamy Marksa (3 grosze za stronę), albo Bacona (rekordzista: 1 grosz za stronę, chyba taniej już nie można). Dla tych natomiast, którzy pragną pozostać w krainie luksusowych rozrywek intelektualnych proponujemy Smith'a: 14 groszy za stronę. Swoją drogą zastanawiająca zbieżność cenowa. Może niniejszym zestawieniem rozpoczęliśmy nowy rodzaj - bardzo pouczający - filozoficzno-ekonomicznej analizy porównawczej? Np: Marks (3 grosze) tworzy jedną "szkołę" z Bacon'em (1 grosz). Historia filozofii na nowo pisana?