Adin Steinsaltz, Róża o trzynastu płatkach

Żydzi w Polsce. Chasydzi. I niemcy, którzy chcieli zamordować Polskę i sowieci, którzy chcieli dokończyć dzieła. Sklejanie rozbitego zwierciadła. 

Gershom Scholem pisze o mistyce żydowskiej. Kabała, zapomniana i zapoznana tradycja żydowska. Czytelnicy "Rękopisu znalezionego w Saragossie" pamiętają księgę "Zohar" i perypetie kabalisty. Oto okazja, by porównać fantazję literacką Potockiego z opracowaniem naukowym, przywołującym jeden z historycznych filarów judaizmu. Tradycja, jak pisze autor, jest już w zasadzie martwa, choć tęsknota współczesnego człowieka za magią, za wiedzą tajemną, która umożliwi panowanie nad tajemnymi siłami, wywołały w ostatnich latach celebrycką "modę na kabałę". Tarot, wróżby, magia, przesądy pospolite, kulty pogańskie - czyli to wszystko, co w XXI wieku uchodzi za "życie duchowe" - dostrzegło w kabale jeszcze jeden element "duchowego fastfood'u" i "magię". Dlatego ostrzegamy: nie jest to książka o tym, jakimi zaklęciami i rysunkami zapewnić sobie wieczną młodość, a wrogowi cuchnący oddech i krosty. To opracowanie historyczno-filozoficzne, napisane językiem właściwym dla tego rodzaju książek. Osoby szukające szybkich i skutecznych porad praktycznych zapisanych w kilku jasnych punktach (z poglądowymi zdjęciami w kolorze) odsyłamy do odpowiednich działów magazynów ilustrowanych.

Polski tytuł "Bóżnice biasłostockie". Podtytuły angielskie (bo książka jest w dwóch językach - po polsku i po angielsku): Jewish life in Eastern Europe before 1939. Heartland of the Jewish Life Synagogues and Jewish Communities in Białystok Region. Album. Historia w słowach i obrazach: A Detailed History of Jewish Towns and Villages in the Bialystok Region.

Tora Pardes Lauder. Księgi I-V, czyli: Bereszit, Szemot, Wajikra, Bemidbar, Dewarim. Przekład Pięcioksięgu z języka hebrajskiego z komentarzami Rabinów. Pierwsze zdanie, jakże inne od znanego dotychczas: zamiast "Na początku Bóg stworzył niebo i ziemię" czytamy: "Na początku stwarzania przez Boga nieba i ziemi". Fundamentalna różnica: nic dziwnego zatem, że potem następuje aż pięć stron komentarzy, rozważań i sporów. A to dopiero pierwsze zdanie... . Księga judaizmu rabinicznego, jednej z dwóch religii - obok chrześcijaństwa - które wywodzą swoje korzenie z wiary starożytnego Izraela. U źródeł podziału liczącego dwa tysiące lat leży kwestia mesjańskiej i Boskiej tożsamości Jezusa - wraz z przyjściem Zbawiciela rozpoczęło się rozchodzenie dróg Jego Kościoła i Synagogi. Tak wiele wspólnego i jednocześnie tak fundamentalna różnica: Izrael starożytny a chrześcijaństwo i judaizm rabiniczny.

Dlaczego tyle zła na świecie? To proste: "gdy zmarł Rabbi Jehoszua, znikła ze świata dobroć" (str. 109)". A jeśli ktoś o tym nie wie i trudzi się mimo wszystko, to niech pamięta, że "biedni twojego miasta i biedni obcego miasta - pierwszeństwo mają biedni twojego własnego miasta (str. 163)", bo (uwaga!) "gdzie jest dostatek, nie ma biedy (str. 227)"... Tak, mądrości i to nie byle jakie... A, że mądrości nigdy dosyć, to jeszcze zacytujemy następne: "nie rozmawia się przy jedzeniu", a "kto je na ulicy, jest podobny do psa" (str. 296). Na wszystko jest mądrość, na przykład skąd Ustawa 447? Oto odpowiedź: bo tak postępuje mądry: "najpierw gościem, a potem staje się gospodarzem" (str. 296). Mądrość żydowska. Jak pisze autor we wstępie: "wydaje się rzeczą właściwą i pożądaną, by [Talmud] został przyswojony kulturze polskiej w całości, tymczasem jednak musimy ograniczyć się do niewielkiego wyboru". "Przyswojenie" nie "przedstawienie"? "Muszą się ograniczyć tymczasem"? W roku 1988 było "tymczasem". A jak jest teraz, w 2019? Muszą się jeszcze ograniczać? Czy już nastał czas "przyswajania"?

"W 2000 lat później" nosi podtytuł "Pamiętnik izraelski". W zasadzie jest to mini-pamiętnik, albo reportaż, bo pisany był od 26 kwietnia do 1 lipca 1955 roku, w czasie delegacji, jaką Sandauer odbył w Izraelu. Autor to PRL-owski tytan krytyki literackiej, jedna z obowiązkowych i codziennych twarzy telewizyjnych, guru kolejnych roczników polonistyki (rzecz jasna, jak na PRL-owskiego, żydowskiego intelektualistę przystało, zagorzały marksista-leninista). Tylko dlaczego Barańczak tak bezlitośnie obnażył ignorancję i fałszywą erudycję Sandauera w "Książkach najgorszych"? Barańczak antysemitą?!