Nicholas Hooper, Matthew Bennett, Atlas sztuki wojennej w średniowieczu 768-1487

Książka wydana pośmiertnie, uzupełnienie i kontynuacja "Mimesis". Rzecz znacznie wykraczająca poza ramy tytułu. Autor próbuje bowiem opisać początki cywilizacji europejskiej oraz przyczyny jej końca. Cywilizacji, która umiera na naszych oczach. Że Europa popełnia samobójstwo widzieli to już mądrzy ludzie kilkadziesiąt lat temu. I jak zwykle za "szaleństwo królów" zapłacą codziennym cierpieniem zwykli ludzie. Od tysiącleci, jedyne co im pozostaje, by bronić się przed samowolą tyrańskiej władzy, to modlitwy albo chwycenie za broń. A jeśli w XXI wieku "nowoczesne świeckie państwo" zakazało modlitwy? Jaki zatem mają wybór? I jaką zatem przyszłość gotuje sobie i innym dążąca do samounicestwienia Europy samozwańcza brukselska biurokracja urzędnicza oraz współpracujące z nią rządy, otumanione drukowanym bez opamiętania papierowym "bogactwem" i zaślepione własną propagandą? Papież Franciszek powiedział: wojna się już zaczęła... . Jak Rzym Starożytny, zatroskany jedynie pielęgnacją rokoszy i uciechy, oparł swoją potęgę na barbarzyńcach w wojsku i pracy, czym sam przyczynił się do swej katastrofy, tak syta i rozleniwiona współczesna Europa sama się oszukuje, że barbarzyńcy utrzymają jej bezmyślną potęgę. Że ciężko pracując, silni swoją wiarą, nie będą chcieli w pewnej chwili sięgnąć po bogactwo, które na ich wysiłku jest oparte. Już jest pomysł, by w armii niemieckiej służyli... muzułmanie. Wolno im będzie, rzecz jasna, swobodnie religię praktykować, czego nie wolno Chrześcijanom. Wszak państwo nowoczesne, to państwo świeckie! Mają oczy, a nie widzą?

Średniowiecze i jego sztuka według Umberto Eco.

1410 - chyba każdy w Polsce wie, co znaczą te cztery cyfry. Oto przepis podstawowy: należy wziąć jedną cześć... No tak, ale tym razem chodzi nie o przepis, ale o nie mniej znaną sprawę. Bo chyba też każdy w Polsce wie, że Niemcy dostali w owym roku, pod Grunwaldem, w skórę jak się patrzy. Książka dla wszystkich, którzy chcą wiedzieć coś więcej o bitwie, a nie o produkcji. A warto. Książka mała, ale bardzo treściwa. Bowiem prawdziwa historia bywa znacznie bardziej zagadkowa i wciągająca, niż historie wymyślone. Przy okazji zagadka współczesna: dlaczego wydanie II (które sprzedajemy) ma inna okładkę niż wydanie następne (jest zdjęcie)?

Tytuł i spis treści mówią wszystko. No może prawie wszystko - by było wszystko trzeba jednak przeczytać książkę. Jeszcze jedna niezwykła książka z wyjątkowej serii.

Andre Vauchez bada duchowość średniowiecza, czyli - bagatela! - 600 (!) lat z życia Europy: książka obejmuje bowiem okres od VIII do XIII wieku. Średniowiecze - jedna nazwa dla trwającej około 1000 lat epoki dynamicznej, bogatej i niezwykłej. Początek to upadek cywilizacji rzymskiej, koniec to dzieło Kościoła, czyli eksplozja ducha i cywilizacji (nauka - uniwersytety, sztuka, gospodarka, prawo, odkrywanie świata,...). Poznawanie prawdy o średniowieczu zawsze pozostawia w niemym podziwie wobec tej epoki zapoznanej i zakłamanej przez ideologię wieków późniejszych (która zwykła zestawiać to, co uznaje się za złe czasu krytykowanego z tym, co uznaje się za dobre, w czasie chwalonym). Kolejna interesująca książka z ważnej serii wydawniczej.  

"Uniwersytet jest dziełem średniowiecza, zrodzonym z jego sposobu widzenia Człowieka, Natury i Boga" - jak pisze autor. Europa to chrześcijaństwo. Nie ma chrześcijaństwa, nie ma Europy. Koniec z nauką, sztuką, wiedzą. Atak na chrześcijaństwo to atak na wszystkie zasady, które przypominały Europejczykom o obowiązku świadczenia o prawdzie i o przyrodzonej wolności i równości każdego człowieka. Albo chrześcijaństwo, albo zniewolenie - alternatywa oczywista od rewolucji francuskiej, a wiek XX dał na to dowód ostateczny. Walka z Bogiem to walka z jego "obrazem i podobieństwem". A, że nie ma na tym świecie niczego idealnego, a wszystko co powstaje nosi w sobie zadatek choroby i śmierci, przeto nic dziwnego, że rodzące się uniwersytety nosiły już w swym łonie wszystkie wady życia uniwersyteckiego i naukowego. Bo czy bycie profesorem jakoś chroni od czysto ludzkich grzechów: pychy, próżności, chciwości, zazdrości, lenistwa?

Książka jest podręcznikiem wyczynowego nurkowania bezoddechowego z zawiązanymi oczami... Nie, oczywiście żartujemy - przecież tytuł mówi wszystko. I jeszcze ta reprodukcja na okładce: przekleństwo na głowę królów rzucone ze stosu. Zagadka goni zagadkę, tajemnica tajemnicę... I skarby, wielkie skarby (część z nich co prawda odkrył Pan Samochodzik, ale - jak sam przyznał - znikomą część).

Próba wyjaśnienia tajemnicy tajnej sekty muzułmańskich skrytobójców. Książka próbuje przeniknąć zagadki historii, a może okazać się zaskakująco współczesna. 

Georges Vigarello, Czystość i brud. Higiena ciała od średniowiecza do XX wieku. Tytuł mówi wszystko. Nie sposób przerwać lektury.

Średniowieczne legendy spisane przez profesora literatury średniowiecznej w sposób dostosowany do wrażliwości i języka czytelnika z XXI wieku. Z zachowaniem mądrości wieków minionych. Dla dorosłych i dla dzieci.

Polska literatura, choć pisana po łacinie. Utwory duże i poważne oraz całkiem krotochwilne. Rozprawy naukowe, historyczne i teologiczne oraz zwykłe poradniki. W przekładach osób wielu. Rarytas. Oto np. "Wiersz o nacjach" z XV wieku:

"Polski most, mnich morawski,

Rycerz z południa, bawarska mniszka,

Czeska wiara, włoska pobożność,

Pruskie hołdy, rady Rusinów,

Niemieckie posty - wszystko nic nie warte."

Skoro "bojowanie jest żywot człowieczy na ziemi" (Hiob), zatem ta słynna książka winna być zaliczana do kilku działów wiedzy. W sposób oczywisty do wiedzy wojskowej. Ale każda dziedzina, w której ważna jest rywalizacja i dążenie do sukcesu, mogłaby uznać dzieło niniejsze za jedno z fundamentalnych (np. zarządzanie). Ba, nawet pedagogika, której celem jest wszak kształtowanie, hartowanie i doskonalenie ducha i ciała, znajdzie w oferowanej książce cenne źródło wiedzy pozwalającej przygotować młodego człowieka do zmagań i trudów życiowych. Współczesnym politykom i ideologom natomiast, którzy śnią o zrównującej i ogarniającej wszystko jedności i zgodzie, podsuwamy pod rozwagę ostatnie zdanie, mówiące o polityce w czas pokoju, która powinna być zawsze przewidywaniem - a więc przygotowaniem do - wojny. Otóż przygotowania tego nie wolno "opierać (...) na fałszywej idei jedności, która jest (...) niemożliwa. a ten, kto przeoczy możliwość, zapatrzywszy się na niemożliwość, jest głupcem."

Dzieło o wyjątkowym znaczeniu: kultura europejska jako kultura piśmiennicza. Dzieło tym bardziej wartościowe, że wiele z materiałów, które wykorzystał w swojej pracy autor, zaginęło w czasie wojny. (Oto wkład, jaki wniosły w kulturę europejską dwa dominujące państwa: Niemcy i Sowieci. Bo co kazało Niemcom celowo spalić ocalałe po Powstaniu Warszawskim polskie narodowe zbiory biblioteczne? Cóż innego, jak nie germańskie umiłowanie tradycji europejskiej. W ramach tej tradycji Niemcy nie czują żadnego obowiązku by zadośćuczynić polskim stratom - Polska, jako jedyne państwo, nie otrzymała po wojnie od Niemiec ani grosza tytułem reparacji wojennych). 

W tej pięknej książce miłośnik historii, literatury dawnej, żywotów świętych znajdzie faksymilowe reprodukcje wszystkich kart najstarszego rękopisu (z Herzog August Bibliothek w Wolfenbuttel), tekst łaciński oraz polski przekład. Wyjątkowe wydanie - zarówno pod względem edytorskim jak i merytorycznym. A sam tekst - poezja czysta.

Żywioł, którego uwolniona moc ukazuje kruchość ludzkich wysiłków i zamiarów. I jakby tego było mało resztę zrobią ludzie sami: od początku żeglowania zatapiają siebie nawzajem z szaloną determinacją. I różnica zasadnicza: żywioł niszczy bez nienawiści. Czy dlatego jest znacznie mniej "efektywny" od ludzi samych? Ludzie mają pretensje do opatrzności, że zabija. A sami szczycą się coraz doskonalszymi maszynami do zatapiania bliźnich. W czas pokoju natomiast większość tragedii sprowadzają sami, uniesieni pychą. Okrutne morze?! To jakim słowem nazwać człowieka? Ale to są pytania, na które szukają odpowiedzi autorzy książek umieszczonych w dziale filozofia. W tej książce natomiast najsłynniejsze historie statków i krętów - tych, które zatonęły lub zostały zatopione - bez ocen moralnych.

Potoczna wiedza naucza, że skoro ktoś zajmuje jakieś wyższe stanowisko, że skoro wspiął się w strukturze społecznej, że skoro ktoś został wybrany na ważną funkcję, to znaczy, że jest lepszy, mądrzejszy i sprawniejszy od bliźnich, od podwładnych, od obywateli, od pracowników, od wyborców... Mądrość powiada natomiast, że ilość głupców w każdej grupie jest mniej więcej stała, a w grupach zamkniętych (np. wojsko) głupców jest nawet nadreprezentacja i głupota bywa często decydującą "kwalifikacją" do awansu. Prawdziwa rozpacz i ból istnienia: idioci na świecznikach. Bo jeśli ktoś jest kretynem prywatnie - Bóg z nim. Ale jeśli ograniczony cymbał zostanie dowódcą i pośle tysiące na absurdalną śmierć? Albo jeśli umundurowany półgłówek ma wpływ na działanie całego państwa? Autorytet biorący się tylko z pełnionej funkcji, z zajmowanego stanowiska, nie jest żadnym autorytetem, o czym zapominają siewcy wiedzy potocznej (cóż, dziennikarzy również dotyczy prawo nadreprezentacji). Jednym słowem książka dla ludzi o silnych nerwach. Oto celebryci (w mundurach) w działaniu. Celebryci cywilni tylko pozornie są mniej groźni - w wojsku idiotyzm rodzi niemal natychmiastową klęskę. Katastrofa spowodowana przez cywila-celebrytę może być nawet bardziej bolesna, niestety, jej rozciągnięcie w czasie zdejmuje z wielu celebryckich zakutych łbów wszelką odpowiedzialność. W wojsku wszystko jest raz dwa: głupota rodzi klęskę niemal natychmiast, a to oznacza również natychmiastowy ból i cierpienie. W cywilu zawsze można liczyć na "sąd historii", czyli na brak sankcji w życiu doczesnym.

Pandemia z XIV wieku. Książka przejmująca - osoby wrażliwe zapłaczą nad ludzkim cierpieniem. Książka zmusza również do głębokiej refleksji: co niesie nam przyszłość? I czy współczesny człowiek pogrążony w pysznym zakłamaniu, że cierpienie jest jedynie wynikiem braku odpowiedniego lekarstwa i że niebawem będą lekarstwa na wszystko, nie jest bardziej bezradny wobec wielkiej katastrofy niż człowiek dawny, uznający cierpienie za immanentny składnik ziemskiej egzystencji?  

Pierwszy tom z planowanych sześciu, w których autor zamierza opisać dzieje Polski od zarania do roku 2019. Tom pierwszy, "Skąd nasz ród", kończy się na roku 1202. Jak każda synteza historyczna pisana sercem.

Kolejny tom z cyklu "Słynni rycerze Europy". Literatura historyczna, która - ze względu na bogactwo opisywanej epoki - staje się literaturą sensacyjną, awanturniczą, przygodową. Średniowieczna Europa: szalone od namiętności wieki i nienasyceni bohaterowie (i bohaterki). Intensywność życia, której nawet nie przeczuwa współczesny człowiek przykuty do różnych ekranów. Jeśli średniowiecze było "ciemne", to współczesność jest czarna i głucha jak grób, choć błyszczy wszystkimi kolorami "ledów" i dudni basem "subwooferów".

Niemiecki historyk pisze niemiecką historię niemieckiego zakonu - odwiecznego obrońcy spokojnego bytu pokojowych i łagodnych Niemców (obrońcy przed polskim zagrożeniem rzecz jasna). Naród niemiecki zahartowany w walce z polskim zagrożeniem dał światły przykład Europie i gdy przyszedł czas, by obronić ją przed nazistami, stanął w pierwszym szeregu wyzwolicieli. Do dzisiaj nie ma większych bojowników z "nazizmem i faszyzmem" niż miłujący pokój ponad wszystko niemieccy spadkobiercy krzyżackiej tradycji. Skoro można "filozofować młotem", to tym bardziej można tak pisać historię. W ogóle wszystko można robić w dobrym, niemieckim stylu: młotem.

Książę Kazimierz zmuszony jest uciekać z Polski w obliczu buntu możnych. Wówczas dawny wielmoża królewski, Masław, postanawia założyć własne państwo.

Żołnierze wojny stuletniej: francuscy rycerze (dwóch konnych i pięciu pieszych) oraz angielska piechota i łucznicy (dziesięciu piechurów). Figurki w skali 1:35. Żołnierze z wojny, która - ze względu na czas trwania i zasięg terytorialny - uznawana jest za "pierwszą wojnę europejską". 

"Dzieje Tristana i Izoldy", odtworzone przez Józefa Bediera (a przetłumaczone przez Boya), to uczta dla miłośnika literatury najczystszej: wciągająca opowieść, wielka miłość, honor, szlachetność, tajemnica, magia ("magia" to ukochane w XXI wieku słowo, pierwiastek wszystkiego, nawet banalne zdarzenia, jak nie są "za..biste", to są "magiczne", a każda reklama mówi: "daj się uwieść magii", albo "odkryj magię" nawet w wacikach czy jakichś innych tamponach, ale tu chodzi o magię w jej dawnym znaczeniu, czyli o panowanie nad ukrytymi - przed zwykłymi śmiertelnikami - mocami i siłami), ironia, mądrość, dobro stające mężnie przeciw złu, dramat losu i przeznaczenia. Zaiste, "ciemne" średniowiecze. Doprawdy, jeśli ono było "ciemne", to jaka jest nasza epoka? Czarna - jak otchłań czarnej dziury... Aha, no i ważna uwaga: opowieść nie "dostała Nobla" ("dostać Nobla" to brzmi jak "dostać gorączki", albo "dostać zakażenia", ale to na marginesie), więc chyba nie zainteresuje współczesnego "inteligienta"...

Jeszcze raz to samo, ale nie tak samo. Wielkie dzieło w treści, ale tym razem w miniaturowej formie - kieszonkowej. Prawdę powiedziawszy, to trzeba mieć dwie kieszenie (bo dwa tomy, a w zasadzie - ja się rzekło - tomiki).  

Tom drugi "Historii powszechnej", wydany w PRL-u. Gomułkowska nauka w służbie edukacji.